Funkcjonowanie systemu wychowawczego w środowisku uprzemysłowionym odbywa się ze względu na intensywny rozwój produkcji przemysłowej oraz na szerokie przemiany społeczno-kulturalne. Wśród tych przemian szczególnie istotne dla systemu wychowawczego są procesy dezintegracji struktur tradycyjnych w zakresie więzi między miastem i wsią oraz w obrębie każdej z tych społeczności osobno.

W procesach tych uczestniczy w swoisty sposób system wychowania. Podlega ich wpływom i współwyznacza ich przebieg, przechodząc przy tym szereg faz ogólnego procesu uprzemysłowienia.

1. wstępnego kryzysu,

2. kształtowania nowych struktur,

3. względnej stabilności.

W każdej z tych faz stają przed nim następujące zadania:

1. udział w przezwyciężaniu skutków naruszenia więzi,

2. rozwój własnych struktur i efektywności ich funkcjonowania na miarę rozwijających się potrzeb produkcji,

3. funkcjonowanie na względnie stabilnej nowo ukształtowanej strukturze

Problematyka wychowawcza ma charakter przejściowy, dezaktualizuję się z chwilą rozpoczęcia następnej fazy. Natomiast problematyka dotycząca wymienianych cech charakterystycznych dla wszystkich faz funkcjonowania systemu wychowawczego w rejonie uprzemysłowionym jest aktualnie stałe.

Rozwijający się przemysł wyznacza zasięg i rozmairy społecznej ruchliwości ludności rejonu, szczególnie migracji pracowników do rejonu uprzemysłowionych i migracji młodzieży okolicznych wsi do szkół, kształtowanie się aspiracji zawodowych i szkolnych młodzieży i jej rodziców oraz strukturę selekcji na drabinie szkolnictwa, rozwój układu szkół oraz pozostałych instytucji uczestniczących w funkcjonowaniu systemu wychowania, instytucji sportowych, zapewnienia godziwych warunków życia pracowników i ich rodzin w szczególności warunków wychowania dzieci. Zmiany te są tu ze sobą ściśle powiązane i stanowią przedmiot zainteresowania szeregu odnośnych ogniw środowiskowych.

Inaczej niż w miastach w rejonach uprzemysłowionych dominującą płaszczyzną zainteresowań, szukania wymiany informacji oraz dążeń do porozumienia się w wielu sprawach i współdziałaniu jest szkolnictwo, a siłą decydującą o takim rozwoju jest przemysł.

Głównym czynnikiem integrującym funkcjonowanie systemu wychowawczego na tej płaszczyźnie są sprzężone ze sobą dążenie zakładów produkcyjnych i szkół do zapewnienia rozwijającym się zakładom jak najbardziej odpowiednich kadr pracowniczych.

Rejon uprzemysłowiony stanowi ogniwo pośrednie między systemami wychowawczymi wielkiego miasta i tymiż systemami rejonu rolniczego. Stanisław Kowalski uważa, że rozszerzając swoje wpływy na coraz szersze zaplecze wsi omawiany system podnosi ku poziomowi miast nie tylko aspiracje wiejskiej młodzieży i jej rodziców oraz pracę szkoły i wsi, ale również całokształt życia społeczno-kulturalnego młodzieży i dorosłych rejonów peryferyjnych."⁹

Zintegrowane funkcjonowanie systemu wychowawczego rejonu uprzemysłowionego sprzyja spontanicznemu zwiększeniu się spójności wszystkich z osobna ogniw tego systemu, a także pełni rolę łącznika pomiędzy systemami wychowawczymi wielkomiejskimi i wiejskimi.

System wychowawczy w swoim środowiskowym funkcjonowaniu przybiera postać obfitych układów i wskazuje różne stopnie integracji.

W różnych środowiskach różnią się przy tym:

- źródłem inicjatyw i zasadniczym ogniwem ich realizacji,

- rodzajem i zasięgiem problemów, których rozwiązywanie uwarunkowane jest integracyjną działalnością pewnych instytucji,

- charakterem instytucji, które tej integracji dokonują lub które w niej uczestniczą.

Wszystkie te formy, aczkolwiek tak zróżnicowane i przeważnie fragmentaryczne, stanowią podstawę do doskonalenia zintegrowanego funkcjonowania w poszczególnych środowiskach systemu wychowawczego jako całości.

Kończąc niniejszą pracę chciałybyśmy jeszcze raz zebrać najważniejsze wnioski wynikajże z przedstawionych rozważań.

W pracy omówiłyśmy ważny i ciągle aktualny temat dotyczący roli środowiska w procesie wychowania.

Należy więc tu przypomnieć, że o wychowania w najszerszym tego słowa znaczeniu, będą należały te wszystkie procesy i czynności, którym podlega człowiek przychodzący na świat, ze strony otoczenia, to jest osób dorosłych. Procesy, dzięki którym człowiek początkowo niezabezpieczony i niedojrzały staje się stopniowo zdolny do samodzielnego życia.

Wychowanie i jego treść jest nieodzownym elementem rozwoju społecznego, dzięki niemu zmieniają się i tworzą coraz to nowe pokolenia, których wychowaniem zajmowano się już od najmłodszych czasów.

Zatem usiłowania pedagogiczne nauczycieli i wychowawców powinny iść w kierunku ulepszenia współżycia wewnątrz grup dzieci i młodzieży. Życiem tej grupy należy pokierować tak aby przekształciło się ono w prawdziwą wspólnotę wychowawczą. Aby dobrze pokierować i spełnić oczekiwane zadania wychowawcze należy poznać wszelkie teoretyczne problemy pedagogiczno-socjologiczne, wczuć się w życie zbiorowe dzieci i młodzieży, wyrobić pewne nawyki.

1 W. Okoń - Słownik pedagogiczny PWN, Warszawa 1984 s.246

2 F. Zaniecki - Socjologia wychowania, T. I, Wychowujące społeczeństwo, Warszawa 1973, s. 72.

3 I. Szczepański - Elementarne pojęcie socjologii. PWN 1973, s. 249-250.

4 Z. A. Cook, E.P Cook - Socjologiczne ujęcie środowiska wychowawczego. (artykuł z gazety)

5 I. Ziółkowski - Urbanizacja - miasto - osiedle. PWN. Studia socjologiczne PWN, Warszawa 1965, s.139.

6 ST. Kowalski - Socjologia wychowania w zarysie. PWN, Warszawa 1976, s.49

7 H. Izdebska - Funkcjonowanie rodziny a zadania opieki nad dzieckiem. PWN, Warszawa 1966, s.106

8 A. Gołębski - Socjologia wsi. PWN, Warszawa 1966, s.106

9 ST. Kowalski - Socjologia wychowania w zarysie. PWN, Warszawa 1976, s.49

Autorka tekstu: Merr